<div>İlk Türk astronot Alper Gezeravcı'nın uzaya gönderilmesiyle Türkiye'nin "ilk insanlı uzay misyonu" hayata geçirilirken uzay kavramları da son günlerde sosyal medya ve kamuoyunda en çok kullanılan kelimeler olmaya başladı.</div> <div>AA muhabiri, bu kapsamda, Türkiye'nin uzay yolculuğunun başlamasıyla günlük hayatta sıklıkla karşılan uzay kavramlarını derledi.</div> <div>Uzay, tarihin ilk dönemlerinden bu yana ilgi konusu olup bu sahaya özgü yüzlerce terim bulunmasına karşın bu alanda <strong>"uzay, evren, gezegen, yıldız, uydu ve astronot"</strong> gibi sıklıkla kullanılan 48 kelime öne çıkıyor.</div> <div>Bu terimlerden en yaygın olanı <strong>"uzay"</strong> bütün gök varlıklarının ve cisimlerin içerisinde bulunduğu sınırsız ve sonsuz boşluğu tanımlıyor.</div> <div>Bütün gökcisimlerinin içinde yer aldığı, sınırsız ya da sınırları ancak insanın düşünme gücü ile çizilebilen gökbilimsel varlık ise <strong>"evren"</strong> olarak nitelendiriliyor.</div> <div><strong>Uzay terimleri arasında sıklıkla kullanılan kavramlardan bazıları, İngilizce karşılıkları ve anlamları şöyle:</strong></div> <div><strong>- Uzay (Space):</strong> Bütün gök varlıklarının ve cisimlerinin içerisinde bulunduğu sınırsız ve sonsuz boşluk.</div> <div><strong>- Evren (Universe):</strong> Bütün gökcisimlerinin içinde yer aldığı, sınırsız ya da sınırları ancak insanın düşünme gücü ile çizilebilen gökbilimsel varlık.</div> <div><strong>- Gezegen (Planet):</strong> Bağlı olduğu dizgenin merkezindeki yıldız çevresinde elips biçiminde bir yörüngeyle dolaşan gök cismi.</div> <div><strong>- Yıldız (Star):</strong> Etrafına yaydığı enerjiyi merkez bölgelerindeki nükleer kaynaşma tepkimeleriyle sağlayan, büyük oranda hidrostatik ve ısısal dengede bulunan gök cismi.</div> <div><strong>- Gök ada (Galaxy):</strong> Kütleçekim kuvvetleri ile bir arada bulunan milyarlarca yıldız, yıldızlararası gaz ve toz ile karanlık maddeden oluşan sistem.</div> <div><strong>- Astronot (Astronaut):</strong> İnsanlı uzay araçlarında, uzay aracının kontrolünde yetkili olan ekip elemanı.</div> <div><strong>- Güneş sistemi (Solar system):</strong> Güneş ve çekim gücü ile ona bağlı olarak çevresinde dolanan gezegenlerin tümü.</div> <div><strong>- Kara delik (Black hole):</strong> Büyük kütleli yıldızların süpernova patlamasıyla ölmesi sonucunda oluşan, bilinen en sıkışık (kompakt) gök cismi.</div> <div><strong>- Kuyruklu yıldız (Comet):</strong> Güneş’in yakınından geçerken ısınarak gaz açığa çıkarmaya başlayan, buzlu, küçük Güneş sistemi cisimleri.</div> <div><strong>- Asteroit (Asteroid):</strong> Büyük çoğunluğu Mars ile Jüpiter yörüngeleri arasında bulunan, Güneş etrafında dolanan gezegenlere göre çok daha küçük olan gökcisimlerinden her biri.</div> <div><strong>- Göktaşı (Meteor):</strong> Hava küreye girdikten sonra parçalanarak gaza dönüşen akan yıldızların, çok az da olsa yeryüzüne düşebilen katı parçası.</div> <div><strong>- Yer çekimi (Gravity): </strong>Yer’in kütlesinin yer üzerinde ve çevredeki diğer kütlelere uyguladığı çekim kuvveti.</div> <div><strong>- Yörünge (Orbit):</strong> Bir gezegenin devinim sırasında izlediği yol.</div> <div><strong>- Uydu (Satellite):</strong> Bir gezegenin ya da genel olarak bir gökcisminin çevresinde bir yörüngede dolanan başka bir gökcismi.</div> <div><strong>- Uzay aracı (Spacecraft):</strong> Uzayda seyahat etmek ya da bir görevi yerine getirmek için kullanılan araç.</div> <div><strong>- Misyon (Mission):</strong> Görev.</div> <div><strong>- Fırlatma (Launch):</strong> Uydu, roket gibi bir hava aracını uzaya gönderme.</div> <div><strong>- Keşif (Exploration):</strong> Bir arazide veya bölgede öz kaynak aramak veya bilgi toplamak için yapılan ayrıntılı gezi ve inceleme.</div> <div><strong>- Uzaylı (Extraterrestrial):</strong> Uzayda yaşadığı varsayılan canlı.</div> <div><strong>- Uzay giysisi (Spacesuit): </strong>Tepkili uçak pilotları ve özellikle astronotların vücutlarını dış etkilerden koruyarak çalışabilmeleri ve yaşayabilmelerini sağlayan kıyafet.</div> <div><strong>- Roket (Rocket):</strong> Sıcak gazların yüksek hızlarda püskürtülmesi sonucu itki oluşturabilen hava-uzay taşıtı.</div> <div><strong>- Yük (Payload): </strong>Roketin taşıdığı yük.</div> <div><strong>- İtici (Thruster):</strong> Jet yakıtını dışarı itme gücü meydana getiren jet motoru.</div> <div><strong>- Yeniden giriş (Reentry): </strong>Atmosfere giriş.</div> <div><strong>- Yaşanabilir bölge (Habitable zone):</strong> Gezegendeki yaşama elverişli koşullara sahip bölge.</div> <div><strong>- Astronomi (Astronomy): </strong>Evrende bulunan her çeşit maddenin dağılımını, hareketini, kimyasal bileşimini, evrimini, fiziksel özelliklerini ve etkileşimlerini inceleyen bilim dalı.</div> <div><strong>- Astrofizik (Astrophysics): </strong>Özellikle yıldızlar, galaksiler ve yıldızlararası ortamın fiziksel özelliklerini ve aralarındaki etkileşmeleri çalışan, yani evrenin fiziği ile uğraşan bir astronomi alt dalı.</div> <div><strong>- Uzay keşfi (Space exploration):</strong> Uzay teknolojisi kullanılarak uzayın keşfi ve incelenmesi.</div> <div><strong>- Uzaktan algılama (Remote sensing):</strong> Bir elektrik, mekanik, kimyasal vb. sistem, ortam ya da cisme ilişkin bilginin uzaktan yapılan gözlem ve ölçümlerle elde edilmesi.</div> <div><strong>- Görev kontrol merkezi (Mission control center):</strong> Uzay uçuşlarını, genellikle kalkış noktasından inişe veya görevin sonuna kadar yöneten birim.</div> <div><strong>- Uzay yürüyüşü (Space walk): </strong>Astronotun uzayda yaptığı yürüyüş.</div> <div><strong>- Yük entegrasyonu (Payload integration):</strong> Uzay araştırma cihazının takılması.</div> <div><strong>- Roket itiş sistemi (Rocket propulsion): </strong>Roketin hareket etmesi için gereken itme kuvvetini üreten sistem.</div> <div><strong>- Fırlatma aracı (Launch vehicle): </strong>Uydu ve roket gibi bir hava aracını uzaya fırlatmada kullanılan düzenek.</div> <div><strong>- Uzay mekiği (Space shuttle): </strong>Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makine.</div> <div><strong>- Uluslararası Uzay İstasyonu (International Space Station): </strong>Alçak Dünya yörüngesine yerleştirilmiş bir uzay üssü.</div> <div><strong>- Mars Keşif Programı (Mars Exploration Program):</strong> NASA tarafından finanse edilen ve yönetilen Mars gezegeninin araştırılması amacıyla başlatılmış uzun vadeli bir girişim.</div> <div><strong>- Ay Görevi (Lunar Mission):</strong> Ay yüzeyine milli teknolojilerle geliştirilmiş gezen araç gönderme projesi.</div> <div><strong>- Hubble Uzay Teleskobu (Hubble Space Telescope):</strong> Nisan 1990'da STS-31 Görevi esnasında Uzay Mekiği Discovery tarafından Dünya etrafındaki yörüngesine taşınmış bir uzay teleskobu.</div> <div><strong>- InSight Mars İniş Aracı (InSight Mars Lander): </strong>Mars gezegeninin derin iç kısımlarını incelemek için tasarlanmış robotik bir iniş aracı.</div> <div><strong>- Meraklılık Gezgini/Mars aracı (Curiosity Rover):</strong> NASA'nın Mars Bilim Laboratuvarı misyonunun bir parçası olarak Mars'ta Gale kraterinde keşifte bulunan otomobil büyüklüğündeki keşif aracı ve gezgin robot.</div> <div><strong>- Ötegezegen/Gezegen Dışı Gezegen (Exoplanet):</strong> Güneş sistemi dışındaki gezegen.</div> <div><strong>- Uzay çöpü (Space debris):</strong> Artık kullanılmayan ama hâlâ uzayda dolanan uzay aracı ya da uzay aracından artakalan parçalar.</div> <div><strong>- Sıfır yer çekimi (Zero gravity):</strong> Yer çekimsiz durum.</div> <div><strong>- Dünya’ya yakın nesne (Near-Earth object): </strong>Yörüngeleri günberi noktasında Dünya'ya 1,3 astronomik birim mesafeden daha yakın olup Dünya'nın çok yakınına gelen gök cisimleridirler.</div> <div><strong>- Astronomik birim (Astronomical unit):</strong> Yer ile Güneş arası ortalama uzaklığı (149.597.870.700 kilometre) birim alan, çoğunlukla, Güneş sistemi ve diğer yıldız sistemlerinin üyeleri arası uzaklıkları ifade etmede kullanılan uzunluk birimi.</div> <div><strong>- Işık yılı (Light-year):</strong> Astronomik uzaklıkları ifade etmek için kullanılan ve yaklaşık 9,46 trilyon kilometreye karşılık gelen uzunluk birimi.</div> <div><strong>- Uzay-zaman (Space-time):</strong> Uzay ile zamanı "uzay-zaman sürekliliği" adı verilen yapıda birleştiren matematik modeli.</div>
22°
22°