Sonbahar ve Haiku şiiri

Ne diyordu şarkı? Düşen bir yaprak görürsen beni hatırla.. Unutmak mümkün mü beraber yaşanan anları; rüzgarla salınmayı. yağmurla ıslanmayı, güneşle ısınmayı... Beraber büyümeyi velhasıl...

Güneş uzaklaştıkça yaprak başlıyor rengini yitirmeye; sararıyor, soluyor. İnsan da hissediyor ayrılmadan önce. Duyguları kırılgan, derken çıt; dalından kopuyor yaprak gibi.

Yukarıda geçen birçok sözcük sonbaharın adını anmadan bize onu anlatıyor aslında. Tıpkı Haiku şiirlerinde olduğu gibi.

.

Gün batımında 

Yapayalnız hissediyor

Momiji 

.

Momiji (akağaç yaprağı) Japon yazı karakteri Kanji ile yazınca “kōyō” diye de okunuyor, kırmızı yaprak anlamına geliyor. Ünlü haiku şairi Issa Kobayashi, hem sonbaharı hem hüznü gecenin karanlığında kaybolan kırmızı yaprakları tasvir ederek anlatmış. Biraz da dünyevi hayatın fani oluşuna dokunuyor.

17 heceyi geçmiyor haiku şiirleri, genellikle de 5+7+5 heceden oluşan üç dize olarak yazılıyor. Tabii tercüme ederken bunu tutturmak zor. Bir başka kural da mevsimlerden söz derken mevsimin adını değil, sadece onu çağrıştıracak “mevsimsel sözcükler” kullanılması. 

.

.

Daha önce Kayalar Yosun Tutana Kadar başlıklı yazımda anlattığım Jōzan-en bahçesinde her mevsim ayrı güzel. Sadece yapraklar anlatmıyor mevsim değişimini. Şiirin mevsimsel sözcükleri varsa, tatlının da mevsimsel sunumu var.. Momiji'nin bu şekilde karşısına çıkması insanı gülümsetiyor.

.

Sonbahar aslında karışık duyguların mevsimi. Hayat fani, ama bak yine renklerle karşılayacağım seni bahar gelince diyor. Renk değişimi kendini yavaş akan bir müziğin notaları gibi hissettiriyor.  

Koyu maviye döner 

Kōyō'nun kenarı 

Hafifleyen kōyō  

Sonbahar yaprakları için kullanılan kōyō sözcüğü, roman yazarı ve haiku şairi Kyoshi Takahama'nın şiirinde de karşımıza çıkıyor. Şair, mevsimi tanımlamak için “hafifleyen kōyō” ifadesini kullanıyor ve yaprak kenarlarının nasıl renk değiştirdiğini anlatıyor. 

.

Her acının bir rengi var sanki. Sonra o rengin tonları... Ama her durumda kendi ağacının dibine düşüyor kuruyan yaprak. Peki ya ağaç kurursa? Ya anasını babasını hepten kaybederse? 

Nasıl tutunuruz hayata? 

.

Sevgiyle kalın.